Çocuklarda besin alerjisi normalde birçok insanda sorun yaratmayan bazı gıda maddelerine karşı aşırı tepki görülmesi halidir. İlk ortaya çıkışı genellikle ilk 3 yaşta olur. Hastaların çoğu ilk aylarda yanaklarda pütür pütür döküntü, cilt kuruluğu gibi şikayetler yaşar. En sık görülen gıda alerjisi inek sütüne karşı olur. Bunu yumurta alerjisi takip eder. Buğday unu, fındık, fıstık ve balık/deniz ürünleri de daha az sıklıkta olmak üzere en sık alerji yapan besin maddelerini oluşturur. Bu saydığımız 5 gıda türü tüm gıda alerjilerinin yüzde 90’ını oluşturur. Gıda alerjisi gıdaya maruz kaldıktan bir süre sonra bu gıdaya karşı vücutta gelişen bir savunma elemanı (antikor) oluştuktan sonra genellikle ikinci temasta ortaya çıkar.
Besin Alerjisi Belirtileri Nelerdir?
Besin alerjisi en sık çocuklarda görülen alerjik egzama diğer adı ile atopik dermatit ile kendini gösterir. Atopik dermatit çocuklarda alerjinin giriş kapısıdır diyebiliriz. Alerjik egzamayı takiben zamanla solunum yolunda ev tozu polen gibi alerjilere bağlı astım ve alerjik nezlenin görülmesi sık rastlanan bir durumdur.
Bunun dışında çocuklarda gıda alerjisi sıklıkla mide bağırsak alerjileri ile seyreder. Çoğu zaman ilk bir yaşta fışkırır tarzda kusmalar ve/veya ishal söz konusu olabilir. Bu kusmaların özelliği alerji yapıcı gıda diyetten çıkarıldığında şikayetlerin hemen düzelmesi, gıda verildiğinde de hemen tekrar başlamasıdır.
Daha nadir olmakla birlikte gıda alerjisine bağlı ürtiker (kurdeşen) denilen sinek ısırığını andıran ciltten kabarık, kaşıntılı bir döküntü gelişebilir. Bu alerjik döküntüye bazı hastalarda anjioödem adı verilen yaygın vücut şişmesi eklenebilir.
Besin alerjisine bağlı en ağır ve en korkulan tepki anafilaksi olarak tanımlanır. Anafilaksi ciltte ürtiker, şişme ve bunu takiben tansiyon düşmesi, nefes darlığı ve kalp durması gibi belirtilerin ortaya çıkışı haline verilen isimdir. Hayatı tehdit edici bir reaksiyondur. Acil müdahale gerektirir.
Çocuğun Hangi Yiyeceklere ya da Hangi Katkı Maddelerine Alerjisi Olduğu Nasıl Tespit Edilir?
Gıda alerjilerinin yüzde 90 nedeni inek sütü, yumurta, balık ve deniz ürünleri, buğday unu ve benzeri tahıllar ile fındık fıstık ceviz gibi kuruyemişlere karşı gelişir. Bu gıdalara alerji olup olmadığı kandan yapılan ve “spesifik IgE” adı verilen bir testle araştırılır. Bu testlerle her zaman alerji yakalanamayabilir. Şüpheli durumlarda önce gıdaya sonra cilde yapılacak küçük bir delme işlemi ile cildin vereceği tepkiye bakılabilir. Bu teste alerji (delme-delme) deri testi denir. Bazen bütün testlerin negatif çıkması ancak çocukta o gıdayı verdiğimizde anormal tepki görülüyor olması mümkündür. İşte bu noktada anne gözlemi ve alerji uzmanının bu yöndeki yorumu tanı koymada değerli olur.
Çocuklarda Genellikle Hangi Yiyecek ve İçeceklere Karşı Alerji Gelişebilir? Bunlara Karşı Ne Yapmak Gerekir?
En sık görülen besin alerjileri inek sütü proteinine, yumurtaya, balık ve deniz ürünlerine, tahıllara ve kuruyemişlere karşı olur. Eğer testler yolu ile problem yaratan besin kesin belirlenirse o gıdadan sürekli ve mutlak bir şekilde uzak durmak gerekir. Bu anlamda yenilen içilen tüm gıdaların içerikleri tüketmeden önce gözden geçirilmelidir.
Çok ağır alerjik tabloların görüldüğü hallerde Örneğin vücutta yaygın şişme ile seyreden alerjik anjioödem veya tansiyon düşmesi, kalp durması ile seyredebilen anafilaksi söz konusu ise ve önlem alınmasına rağmen sorumlu gıda bir şekilde tüketilmişse en kısa sürede hastaya müdahale etmek gerekir. Bu anlamda dakikaların önemi odlundan hastanın veya ailenin yanlarında hazır alerji ilacı taşıması gerekir. Yapacak kişinin ilacın uygulaması konusunda eğitilmiş olması ve kısa sürede hazır iğneyi hastanın bacağına saplaması gerekir.
Çocuklarda Besin Alerjisi Kalıcı mıdır? Yetişkinlik Çağında da Devam Eder mi?
Çocuklarda alerji yapan inek sütü, yumurta ve buğday vb tahıllara karşı olan alerjiler tamamen olmasa da 3 yaşına doğru geçemeye eğilimlidir. Alerjiye neden olduğu bilinen gıdalar içinde en kalıcı olan alerjiler fıstık vb kuruyemişlere ve balığa olan alerjidir. Bu alerjilerin sıklıkla erişkin yaş dönemine de uzadığı bilinir.
Besin Alerjisi Nasıl Tedavi Edilir?
Besin alerjisi hafif ise sıklıkla ağızdan verilen basit alerji şurupları ile tedavi edilebilir. Eğer ani tepki ağır ise o zaman kortizonla müdahale gerekebilir. Çok ağır reaksiyonların beklendiği hallerde hastanın veya sorumlu kişinin yanında hazır epinefrin adı verilen bir iğne taşıması gerekir. Bu konuda önceden eğitilmiş olan kişinin sorumlu gıda tüketildikten sonra en kısa sürede iğneyi hastaya uygulaması şarttır.
Aileler Nelere Dikkat Etmelidir?
Alerjik çocuğu olan ailelerin çocuklarının dışarıda tükettiği her gıdanın içeriğini önceden gözden geçirmesi gerekir. Ağır alerjik tablolar bekleniyorsa ailenin çocuğa uygulaması zorunlu olan hazır epinefrin solüsyonunu kullanmayı öğrenmesi kaçınılmazdır. Bu çocukların sürekli olarak bir alerji uzmanı kontrolünde kalması uzun vadede diğer alerjik hastalıkların erken tanısı ve tedavisi açısından gereklidir.
13-07-2023
Ayrıntılı bilgi için: Kaynak kitap
“Çocuklar ve Alerji “
Genişletilmiş ve Güncellenmiş Yeni baskı
Doğan Kitap
